Historia

       Instytut Biostruktury Akademii Medycznej w Warszawie został powołany przez Władze Uczelni w 1970 roku. Idea powoływania Instytutów w obrębie wyższych uczelni i likwidacji katedr powstała na wysokim szczeblu władz partyjnych (PZPR) po serii protestów studenckich, które miały miejsce w 1969 roku. Powstanie Instytutów miało na celu zwiększenie kontroli władz nad studentami i pracownikami naukowo-dydaktycznymi. Niezależnie od genezy, Instytut Biostruktury okazał się udanym przedsięwzięciem, dzięki unikaniu w jego pracy wątków politycznych i świadomemu ograniczaniu przez kolejnych dyrektorów swoich statutowych uprawnień.
       W skład Instytutu weszły wszystkie Zakłady mieszczące się w tym okresie w gmachu Anatomicum, a mianowicie Zakład Anatomii Patologicznej, Zakład Anatomii Prawidłowej, Zakład Biologii Ogólnej i Parazytologii, Zakład Histologii i Embriologii z Zakładem Konserwacji Tkanek i Narządów, Zakład Mikrobiologii i Immunologii, Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej oraz Samodzielna Pracownia Genetyki Molekularnej. W gmachu Anatomicum mieścił się w tym okresie również Zakład Chirurgii Transplantacyjnej PAN. W 1970 roku Zakład Konserwacji Tkanek i Narządów został przekształcony w Zakład Transplantologii (związany z Bankiem Tkanek), uzyskując początkowo siedzibę na terenie przebudowanego Muzeum Preparatów Anatomopatologicznych, przekazanym na ten cel przez profesora Stefana Krusia. Był tam zlokalizowany w latach 1975-1992 a w 1993 roku przeniósł się do dobudowanych z inicjatywy profesora Kazimierza Ostrowskiego, profesora Janusza Komendera i profesor Anny Dziedzic-Gocławskiej pomieszczeń połączonych od strony dziedzińca z budynkiem Anatomicum. W Banku Tkanek zostało zlokalizowane powołane w 2004 roku przez Ministerstwo Zdrowia Krajowe Centrum Bankowania Tkanek i Komórek. W 1972 roku w obrębie Instytutu powstała na bazie utworzonej przez profesora Groniowskiego pracowni Samodzielna Pracownia Mikroskopii Elektronowej. W roku 1974 utworzono Dział Administracyjno-Gospodarczy.
       W 1979 roku z Zakładu Mikrobiologii i Immunologii wyodrębnił się Zakład Wirusologii a Zakład Mikrobiologii i Immunologii został przekształcony w Zakład Bakteriologii Klinicznej.
       W 1979 roku, po zlikwidowaniu Samodzielnej Pracowni Embriologii Doświadczalnej mieszczącej się w szpitalu położniczym przy ul. Karowej, do Zakładu Histologii zostali przeniesieni służbowo jej pracownicy, zajmując pomieszczenie po Samodzielnej Pracowni Genetyki Molekularnej. W 1993 roku powstał Zakład Immunologii, zajmując pomieszczenia zwolnione przez Zakład Transplantologii i Bank Tkanek.
       Od 1975 roku, w związku z powołaniem II Wydziału Lekarskiego, Instytut stał się Instytutem Międzywydziałowym, zlokalizowanym przy I Wydziale Lekarskim.
       Do zadań Instytutu należało i należy:
1. Nauczanie studentów,
2. Prowadzenie prac naukowo – badawczych,
3. Współpraca z klinikami, zwłaszcza w dziedzinie histopatologii, transplantologii oraz zakażeń  szpitalnych.
       Dyrektorzy Instytutu/Centrum sprawują opiekę nad wspólną przestrzenią dydaktyczną, z której korzystają jednostki organizacyjne mieszczące się w gmachu Anatomicum, planując i uzgadniając liczne prace remontowe i inwestycyjne.
       Władze Uczelni powołały na pierwszego Dyrektora Instytutu profesora Kazimierza Ostrowskiego, Kierownika Zakładu Histologii i Embriologii. Zastępcą Dyrektora został docent Mieczysław Nowak, Kierownik Zakładu Anatomii Prawidłowej. Instytut działał na podstawie regulaminu, będącego w znacznej mierze powieleniem zasad działania Instytutów ujętych w Statucie Uczelni. Na podstawie tego regulaminu powołano Radę Naukową Instytutu, której przewodniczył Dyrektor Instytutu. Instytut uzyskał w 1972 roku uprawnienia do nadawania stopni doktora nauk medycznych oraz doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej.
       Kadencja profesora Kazimierza Ostrowskiego trwała przez 22 lata, do przejścia na emeryturę. W tym okresie nie obowiązywało jeszcze ograniczenie możliwości pełnienia funkcji dyrektora do dwóch kadencji. Ograniczenie takie zostało wprowadzone w Statucie Uczelni w 1991 roku i znalazło odbicie w regulaminie Instytutu. W 1992 roku Rada Instytutu wybrała na Dyrektora Instytutu profesora Wojciecha Sawickiego, który po zatwierdzeniu wyboru przez władze Uczelni pełnił tę funkcję do czasu przejścia na emeryturę, to jest do 2003 roku. Wicedyrektorem został prof. Ryszard Aleksandrowicz, a od 1996 roku, po przejściu profesora Aleksandrowicza na emeryturę, wicedyrektorem został wybrany profesor Marek Jakóbisiak. W 1999 roku na wniosek JM Rektora, profesora Andrzeja Górskiego, uwzględniający postulat Rady Instytutu, do Statutu Uczelni został wprowadzony zapis o zasadach działania Centrów. Korzystając z tej możliwości Rada Instytutu przyjęła uchwałę o zmianie nazwy "Instytut Biostruktury" na "Centrum Biostruktury" i uchwaliła nowy regulamin, zatwierdzony w 1999 przez władze Uczelni. Zgodnie z tą datą dokonała się zmiana nazwy. W nowym regulaminie zniesiono ograniczenie możliwości pełnienia funkcji dyrektora do dwóch kadencji. Dzięki temu Rada Naukowa mogła ponownie wybrać profesora Sawickiego na Dyrektora Centrum. W roku 2003 Dyrektorem Centrum został profesor Stanisław Moskalewski, kierownik Katedry i Zakładu Histologii i Embriologii. Władze Uczelni zdecydowały, aby ze względów oszczędnościowych nie powoływać wicedyrektora.
Statut Akademii Medycznej, będący pochodną ustawy o szkolnictwie wyższym, narzucał dosyć sztywne zasady działania Instytutu, podporządkowując kierowników poszczególnych Zakładów Dyrekcji Instytutu. Już pierwszy Dyrektor Instytutu, profesor Kazimierz Ostrowski starał się nie ingerować w wewnętrzne sprawy Zakładów i wykorzystywać swoje uprawnienia głównie do zajmowania się sprawami dotyczącymi jego całościowego rozwoju. Za jego kadencji Instytut uzyskał prawo nadawania stopnia naukowego doktora, powstał Zakład Transplantologii i Bank Tkanek, biblioteka w pomieszczeniach przekazanych na ten cel przez profesora Stefana Krusia, oraz bufet na potrzeby pracowników i studentów. Zostały również stworzone warunki do powstania Zakładu Immunologii.
       Profesor Wojciech Sawicki, drugi z kolei Dyrektor Instytutu, przyjął za zasadę zajmowanie się sprawami ogólnymi Instytutu oraz należącymi do niego pomieszczeniami przy możliwie daleko posuniętym ograniczeniu ingerowania w sprawy poszczególnych Zakładów zarówno w zakresie spraw personalnych, jak i dydaktyczno-naukowych. Zapobiegło to rozpadowi Instytutu, ale postawiło Radę Instytutu w wyraźnym konflikcie z zapisami statutu Akademii Medycznej dotyczącymi Instytutów. Dlatego też niemal od początku kadencji Dyrektor i Rada Naukowa Instytutu starali się wpłynąć na zmianę statutu, tak aby działalności Instytutu odbywała się zgodnie z prawem w nowej rzeczywistości społecznej i politycznej. Rozpoczęliśmy od powołania komisji regulaminowej, która opracowała nowy regulamin Instytutu niezgodny w kilku zapisach ze statutem Akademii Medycznej. Regulamin został przyjęty przez Radę Instytutu i przesłany władzom rektorskim do zatwierdzenia. Komisja statutowa a następnie Senat Uczelni nie zgodzili się z tymi zmianami. Rozwiązanie znalazł ówczesny Rektor Akademii Medycznej, profesor Andrzej Górski. Zaproponował mianowicie wprowadzenie do statutu Uczelni zapisu o możliwości tworzenia centrów a następnie dopomógł w przekształceniu Instytutu Biostruktury w Centrum Biostruktury. Nowy regulamin Centrum w praktyce całkowicie uniezależnił kierowników poszczególnych Zakładów od Dyrektora Centrum, co wyeliminowało potencjalne źródło konfliktów.
       Centrum boryka się z licznymi trudnościami, związanymi z wyeksploatowaniem urządzeń technicznych, przeciekającym dachem i nadmiarem studentów w relacji do pojemności sal dydaktycznych. Przykro jest także patrzeć na fasadę budynku, z której odpada tynk. Jest to tym bardziej rażące, jeśli porównać dzisiejszy wygląd Anatomicum z tym, co stworzono pierwotnie.
       Nowy Teatr Anatomiczny (obecnie gmach Anatomicum) przy szpitalu Dzieciątka Jezus został zbudowany w 1901 roku (Tygodnik Ilustrowany Nr 29 z 1901 roku, oraz Protetyka Stomatologiczna 2000, 50, 169-171). Był to budynek o imponującej koncepcji architektonicznej, ze wspaniale zdobionym frontonem. Po zniszczeniach wojennych i pospiesznej budowie wygląd gmachu utracił dawną świetność. Czy kiedyś do niej powróci?
           


Kazimierz Ostrowski, Wojciech Sawicki, Stanisław Moskalewski, Instytut/Centrum Biostruktury Akademii Medycznej w Warszawie, w: Krawczyk M. (red.), Dzieje I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie (1809-2006), t. II, Lublin 2008, s. 347-355 (fragment)